Sivas’ta Oğuz Boylarına Ait Yer İsimleri

Sivas’ta Oğuz Boylarına Ait Yer İsimleri:

Türkler bulundukları yerlerden çeşitli sebeplerle kopup gelerek Anadolu’nun taşına ve toprağına Türk Damgasını vururken, köy ve kent isimlerini de Türk geleneğine göre koymayı ve değiştirmeyi ihmal etmediler. Kendi ulus, uruk, boy ve Oymak isimlerini yer adı olarak koydular.

Sivas ili genelinde yerleşim yeri adlarının tespiti konusunda yaptığımız araştırmalar neticesinde Türk boyu adlarının ve sair isimlerin yerleşim yeri adı olarak sık sık kullanıldığını tespit ettik. Söz konusu araştırmamıza kaynak olan eserin ilki 1935 yılına, ikincisi 1988 yılına aittir.

Yerleşim yeri adlarının karşılaştırılmasını 1935 yılı kayıtlarına göre yaptık. Araştırmamız neticesinde 1935 yılı kayıtlarında ismi geçen yerleşim yeri adlarının birçoğunun adının 1988 yılı kayıtlarında da geçtiğini tespit ettik. Fakat 1935 yılı kayıtlarında geçen bazı yerleşim yeri adlarının 1988 yılı kayıtlarında bulunmamaktadır. Toplam 914 yerleşim yeri (köy ve kasaba) içerisinde 19 tane yerleşim birimine Oğuz boylarından birinin isminin verildiğini tespit ettik. Oğuz boylarının bugünkü söylenişine göre isimleri şöyledir.

OĞUZ BOYLARI CETVELİ



BOZ-OKLAR
ÜÇ-OKLAR

-KAYI

-BAYINDIR

-BAYAT

-PEÇENEK (1)

-KARA-EVLİ

-ÇAVUNDUR

-ALKA-EVLİ

-ÇEPNİ (1)

-DÖGER (1)

-SALUR

-DODURGA

-EYMİR (2)

-AVŞAR (4)

-ALAYUNTLU

-BEĞ-DİLLİ (1)

-İĞDİR (1)

-KARKIN

-BÜĞDÜZ

-YAZIR

-KINIK

-YAPARLI

-YIVA (1)

-KIZIK

-ÜREGİR

Yukarıda listesini vermiş olduğumuz oğuz boylarının isim listesinde yer alan bir çok isim Sivas’ta yerleşim yeri adı olarak kullanılmıştır. Bu köylerin listesi şöyledir:

1935 YILI

 

KOLU

1988 YILI

BULUNDUĞU İLÇE

1-Çepni

(üç-ok)

Çepni

Şarkışla

2-Avşarcık

(boz-ok)

Kangal

3-İynur (?) Ma Muşar

(üç-ok)

Eymir

Kangal

4-Avşarveran

(boz-ok)

Avşarören

Kangal

5-Karaman

Karaman

Divriği

6-Yuva

(üç-ok)

Yuva

Divriği

7-İğdir

(üç-ok)

İğdir

Zara

8-Afşar

(boz-ok)

Avşar

Zara

9-Dödürge

(boz-ok)

Demiryurt

Zara

10-İyimir

(üç-ok)

Zara

11-Kızık

(boz-ok)

Kızık

Zara

12-Balaban

Eski Toprak

Suşehri

13-Tatar

Tatar

Suşehri

14-Pecene

Suşehri

15-Afşar

(boz-ok)

Avşar

Suşehri

16-Kızık Hüyük

(boz-ok)

Kızık Hüyük

Altınyayla

17-Beydilli

(boz-ok)

Beydili

Hafik

18-Düver

(boz-ok)

Düğer

Hafik

19-Kıpçak

Kıpçak

Hafik

Özellikle Selçuklu devleti zamanında önemli bir ilim ve medeniyet merkezi olan Sivas birçok kavim tarafından bir cazibe merkezi olmuştur. Önemli göç yolları özelliklede güney ve kuzey arasındaki ticaret yollarının kavşak noktasında bulunması nedeniyle çeşitli kavimlere mensup halkların uğrak noktası olmuştur.


Araştırmalarda görüldüğü gibi oğuzları Boz-ok ve Üç-ok koluna mensup birçok oğuz boyunun Sivas’a gelerek yerleşmişler ve ikamet ettikleri yerlere mensubu oldukları boyun adını vermeyi de ihmal etmemişlerdir. Bu boyların yer aldığı yerleşim birimlerinin bulunduğu yerler harita üzerinde incelendiğinde Sivas’ın doğusunda bulunan ilçelerde yoğunluk kazanması dikkat çekicidir.Bu ilçelerin birbirine yakınlığı diğer önemli noktadır.

Faruk Sümer’in “Oğuzlar” adlı eserinde Sivas’ta toplam 48 tane köyde oğuz boyu isminin yer aldığı görülmektedir. Bizim araştırmamız sonucunda toplam 15 tane Oğuz boyu adının yerleşim yeri adı olarak kullanıldığı (Karaman, Balaban, Tatar, ve Kıpçak) görülmektedir. Sayı bakımından azalmanın nedeni isimlerin değiştirilmiş olması olabilir.

Atalarımız milli şuurlarını yansıtan kelimeleri ikamet ettikleri yerlere isim olarak verirken günümüz Türkiye’sinde binlerce köy ve mekan adı, Türk etnolojisinden ve etnografyasından ve tarihinden habersiz idarecilerin keyfi tasarrufları ile kurban edilmektedir.Mesela Zara’ya bağlı “Dödürge” köyü yabancı bir isim zannedilerek “demiryurt” ismine dönüştürülmüştür. Öz Türkçe olan bir isim akıllarınca değiştirilmek suretiyle Türkçeleştirilmeye çalışılmıştır.

Bunun gibi Anadolu’nun birçok yerinde bu şekilde isim kıyımını görmek mümkündür.  Fakat halk hâlâ bu yerleri eski isimleri ile telaffuz ederek en azından şimdilik idarenin bu yanlışına uymamaktadır.

 Gelecekte ne olur bilinmez. Fakat gerçek şu ki bu türden isimlerin değiştirilmesi bir kültür kıyımıdır; bu şekilde davranarak yabancı kültürlerin etkisi daha da artırılmaktadır.

1 – Hilmi Göktürk, Anadolu’nun Dağında Ovasında Türk Mührü, A.Ü., Ünv. Basımevi, Erzurum 1974,

s.152.

2 – Faruk Sümer, Oğuzlar, Türk Dünyası Araştırma Vakfı, İstanbul 19895, s. 231-232.

* – Parantez içinde verilen rakamlar o boyla ilgili kaç tane köy adının olduğunu gösterir.

3 – İynur’un Oğuz boylarından Eymir olup olmadığını tam olarak tespit edemedik. 1988 yılı kayıtlarında

Eymir” olarak geçtiği için böyle olabileceğini düşündük.

4 – Osman Turan, Selçuklular ve İslamiyet, Boğaziçi yayınları, İstanbul 19995, s.117-120.

5 – Sümer, a.g.e., s. 235.

6 -Göktürk, a.g.e., s. 10.

www.tarihonline.com

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

buy cialis viagra cialis online buy cialis